Do ochrony roślin nie wystarczy sama pielęgnacja. Potrzebne są środki zapobiegawcze i zwalczające choroby i szkodniki
Postrzępione, wygryzione przez ślimaki liście sałaty jabłka i gruszki z ciemnymi plamami grzybów nie ucieszą żadnego właściciela ogrodu. Trudno wyobrazić sobie wspaniałość kwitnącego krzewu róż, gdy pąki zostały zniszczone przez setki mszyc, zanim zdążyły się rozwinąć. Na szczęście miłośnik roślin nie jest bezbronny w walce ze szkodnikami i chorobami. Przemysł chemiczny produkuje ogromne ilości syntetycznych środków, które jednak należy stosować w ostateczności. Oprócz nich mamy do dyspozycji wiele skutecznych sposobów ochrony lub ratowania roślin zagrożonych atakiem szkodników i chorób. Warto je polecać, gdyż są łagodniejsze w działaniu i znacznie bardziej przyjazne dla środowiska niż rozmaite preparaty chemiczne.
Podstawą zdrowych i dorodnych upraw jest właściwy dobór roślin. Przy zakupie sadzonek lub nasion, na podstawie informacji sprzedawców należy wybierać odmiany mocne, uodpornione na kaprysy aury, przystosowane do miejscowych warunków klimatycznych.
Mocne rośliny rzadziej chorują
Wyhodowano już wiele odmian warzyw, krzewów i drzew owocowych ze zwiększoną odpornością na groźniejsze, najczęściej występujące, choroby i szkodniki. Już przy zakupie roślin należy uważnie oglądać poszczególne okazy, sprawdzając, czy na pąkach, liściach lub korzeniach nie pojawiły się zmiany chorobowe.
Równie ważne dla rozwoju roślin jest miejsce, w którym rosną. Gatunki potrzebujące dużo światła z pewnością będą się źle rozwijać w głębokim cieniu. Różaneczniki szybko zamierają, posadzone w glebie ciężkiej z odczynem zasadowym. W niesprzyjających warunkach rośliny nie tylko źle rosną, ale są słabe i bardziej podatne na ataki chorób i szkodników. Nie należy także zapominać o właściwym przygotowaniu podłoża pod uprawę roślin. Przy zakładaniu ogrodu konieczne bywa usuwanie górnej warstwy gleby z powierzchni niektórych fragmentów ogrodu. Pełnowartościową ziemię rodzimą, zanim zostanie rozrzucona na grządkach, należy usypywać w pryzmy, przykrywając je czarną folią uniemożliwiając rozwój chwastów. Gdy podłoże w nowym ogrodzie jest mało urodzajne, lepiej zamówić parę wywrotek dobre ziemi ogrodowej niż później przez kilka lat borykać się ze zła glebą.
Rozwojowi różnych szkodliwych organizmów przeciwdziała konsekwentne stosowanie płodozmianu. Warzywa należy uprawiać przemiennie, aby gatunki z tej samej rodziny nie rosły przez parę lat na tej samej grządce. Dla warzyw korzystna jest także uprawa współrzędna. Niektóre gatunki roślin rosnąc blisko siebie wspierają się nawzajem. Dobre sąsiedztwo zwiększy odporność warzyw na wiele szkodliwych zagrożeń.
Przy ogrodowych pracach bardzo ważne jest zachowanie podstawowych zasad higieny. Jej brak ułatwia szkodliwym grzybom, wirusom i bakteriom przenoszenie się i zarażanie zdrowych roślin.
Przy pielęgnacji roślin potrzebna jest higiena
Do pielęgnacji roślin używamy tylko czystych narzędzi. Przed sadzeniem roślin dokładnie oczyszczamy i myjemy wszelkie pojemniki, doniczki i skrzynki. Właściwa pielęgnacja nie może w pełni zapobiec pojawieniu się szkodników, np. mszyc, które najczęściej atakują rośliny na grządkach. Ich nieduże ilości bez trudu zwalczymy preparatami zawierającymi mydło potasowe, olej rzepakowy lub środkami owadobójczymi pochodzenia roślinnego. Jeżeli nie chcemy opryskiwać roślin, możemy użyć specjalnych plastrów owadobójczych. Gdy w poprzednim roku mszyce pojawiły się masowo, zaleca się ochronę owocowych i ozdobnych krzewów przez spryskiwanie preparatami olejowymi jeszcze przed początkiem wegetacji. Warstwa oleistej substancji zniszczy jaja mszyc, przędziorków i tarczników.
Zachodnioeuropejscy ekolodzy zalecają użycie środków biologicznych także do zwalczania stonki ziemniaczanej i bielinka kapustnika. Do walki z larwami i gąsienicami używamy preparatów zawierających bakterie, np. Bacillus thuringiensis. Przeciw żukom stonki stosuje się substancje pochodzenia roślinnego. W walce z chorobami grzybowymi, np. mączniakiem właściwym, pomocne mogą być preparaty zawierające naturalne substancje, p. lecytynę lub związki siarki. W przypadku pojawienia się trudnych do określenia chorób lub szkodników, o radę i pomoc należy zwrócić się do fachowców.
Ekologiczne środki ochrony roślin
Pułapki na szkodniki drzew owocowych, pierścienie i opaski lepowe przeciw gąsienicom, pułapki piwne na ślimaki, osłony warzyw i siatki chroniące przed ptakami są to mechaniczne urządzenia umożliwiające czyste ekologiczne zwalczanie szkodników roślin. Nieszkodliwe lub mało szkodliwe biologicznie są preparaty bakteryjne i wirusowe, nicienie, owadobójcze substancje roślinne, preparaty olejowe, lecytyna, preparaty siarkowe i miedziowe, mydło potasowe. Kupując środki ochrony roślin, należy zwracać uwagę na stopień szkodliwości dla owadów pożytecznych, szybkość rozkładu i neutralizacji oraz na długość okresu karencji po ich użyciu.
Sposoby na przywabienie do ogrodu pożytecznych zwierząt
Schronieniem dla skorków mogą być gliniane doniczki wypełnione wiórami lub wełną drzewną. Należy wieszać je dnem do góry na gałęziach drzew i krzewów zaatakowanych przez mszyce. W takim domku owady chętnie ukrywają się w ciągu dnia. Drapieżne skorki żywią się nie tylko mszycami, chętnie zjadają jaja owadów, a także drobne larwy i gąsienice. Gdy na pędach i liściach zabraknie mszyc i innych szkodników, skorki potrafią zadowolić się pokarmem roślinnym. W takiej sytuacji należy doniczki zdjąć i przenieść w inne miejsce.
Życie wielu pożytecznych owadów zależy od kwitnących roślin. Nektarem i pyłkiem kwiatów odżywiają się dorosłe latające owady, np. złotooki i bzygi. Bardzo często odwiedzają zebrane w baldachy kwiaty kopru, pietruszki, marchwi i lubczyka, jak również żółte koszyczki nagietków, złocieni i rumianów. Bardzo kuszące zapachy roślin miododajnych, np. smagliczki, facelii i rzepaku, są atrakcyjne nie tylko dla pszczół. Pożyteczne owady także chętnie żywią się pyłkiem i nektarem różnych dzikich gatunków roślin i chwastów, np. podgarycznika, mniszka, krwawnika, przetacznika, ostu i rumianku.
W zacisznym zakątku każdego ogrodu powinno znaleźć się miejsce dla kopczyka z luźno ułożonych kamieni. W pobliżu żywopłotu, pod osłoną mocno rozrośniętych, gęsto ulistnionych krzewów lub wysokich kęp pokrzywy mogą znaleźć kryjówkę większe i mniejsze zwierzęta, które spełniają pożyteczną rolę w naszym ogrodzie. Takie miejsce zapewnia bezpieczne schronienie jeżom, ryjówkom, ropuchom, jaszczurkom, chrząszczom biegaczom i pająkom. Pod kupkę kamieni zwierzęta wracają po polowaniu na grządkach, aby odpocząć i przeczekać najgorszą dla nich część doby. Tutaj mogą także znaleźć dobre warunki do przezimowania.